آداب مهربانی ساکنان تهران قدیم | از «دهان چشان» تا «تکه همسایگی» و «لقمه مفتکی» | هوس غذا به دل هیچ‌کس نماند
تاریخ انتشار: ۲۰ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۵۸۳۴۹۵
همشهری آنلاین - پریسا نوری: «دهن‌چشان»، «دهان‌گیره»، «تکه همسایگی» و «نیم‌پرس شاگردها و پادوها» از جمله رسوم و سنت‌هایی است که در میان اهالی تهران قدیم مرسوم و نشانی از مهرورزی تهرانی‌ها و به جا آوردن حق همسایگی بوده است.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
نیم‌پرس غذایکی از رسم های جالب و سنت‌های پسندیده رستوران‌دارها در روزگاران تهران قدیم اختصاص دادن نیم‌پرس غذا به پادوها و شاگردهایی بود که برای خرید غذای صاحب‌کارها و استادکارهایشان به رستوران می‌آمدند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
«دهن‌چشان» یا «ته‌ظرف» هم اصطلاحی است که از مهربانی استادکاران با شاگردان و پادوهایشان برآمده است. در تهران قدیم رسم این بود که استادکاران و صاحب‌کاران از میوه، شیرینی یا غذایی که می‌خوردند مقداری هم به شاگرد کوچک و پادوشان بدهند تا دهانشان تازه شود و مزه‌اش را بچشند به این کار اصطلاحا «دهن‌چشان» می‌گفتند.
اصطلاح «ته ظرف» هم وقتی به کار برده می‌شد که استادکاران برای شاگردانشان بخشی از ناهار روزانه‌شان را نگه می‌داشتند. در این وقت‌ها می‌گفتند فلانی برای فلانی ته‌ظرف گذاشته است.
حق همسایگیاز بازار که بیرون بیاییم و حق شاگرد و استادی را که کنار بگذاریم به رسم رایج میان همسایگان می‌رسیم؛ رسمی که هر خانواده تهرانی را ملزم می‌کرد در صورت پخت غذایی که به‌اصطلاح بوی آن یک محله را برمی‌داشت حتماً به فکر همسایه‌هایشان هم باشند. به‌ویژه اگر در خانه همسایه فرد بیمار یا بچه کوچکی زندگی می‌کرد یا خانم خانه باردار بود.
در تهران قدیم، «تکه همسایگی» رسم خوشایندی بود که نه تنها باعث می‌شد هوس غذا به دل هیچ‌کس نماند بلکه دوستی‌ها، صفا و صمیمیت میان همسایگان را هم بیشتر می‌کرد.
تهرانی‌ها اعتقاد داشتند که اگر خانم بارداری دلش غذایی بخواهد و نتواند از آن چند لقمه بخورد بچه‌اش را از دست می‌دهد و اگر بیماری هوس غذایی کند و نخورد بیماری‌اش سخت‌تر می‌شود. آنها حتی اعتقاد داشتند ممکن است غذایی که به خانه همسایه می‌برند باعث شفای بیمارشان شود. به همین دلیل هر وقت غذایی می‌پختند که هوس‌برانگیز بود و عطر و بویش از حصار خانه بیرون می‌رفت حتماً برای همسایه‌ها کنار می‌گذاشتند و به این‌ترتیب حق همسایگی را به جا می‌آوردند.
لقمه مفتکی«لقمه مفتکی» یا «مفتخوری» هم اصطلاحی برآمده از آداب غذا خوردن مردم در تهران قدیم است که در دوره قاجار و همزمان با رواج فرهنگ خوردن غذا به صورت گروهی شکل گرفته است. «بهادر امینی» کارشناس حوزه غذا و تهرانشناس درباره شکل‌گیری این اصطلاح غذایی می‌گوید: «در دوره قاجار رستورانی در تهران راه‌اندازی شد که غذاها را به صورت دو یا چند نفره عرضه می‌کرد و از آنجا که مردم بنیه مالی برای خرید غذای دو یا چند نفره نداشتند، به رستوران مراجعه و سفارش غذا می‌دادند، اما در بیرون غذاخوری به دنبال یک یا چند نفر دیگر که می‌گشتند تا یک آدم پایه را در غذا و هزینه آن شریک کنند.»
او ادامه می‌دهد: «برخی مواقع به دنبال جار زدن افراد، یک نفر (پایه) برای غذا خوردن پیدا می‌شد و وقتی می‌دید غذا برای ۲ نفر هم زیاد است و چند نفر دیگر هم باید حضور داشته باشند؛ در حالی که میزبان فقط به دنبال یک نفر می‌گشته، فکر می‌کرد سرش کلاه رفته و شروع به غر زدن و جار و جنجال می‌کرد.»
این کارشناس ادامه ماجرا را اینطور روایت می‌کند: «در این هنگام آشپز رستوران برای آنکه آنان را آرام کند یک لقمه بزرگ گوشت لخم می‌گرفت و به او می‌داد تا ساکت شود که به این لقمه «مفتکی» و افرادی که این لقمه‌ها را می‌خوردند «مفتخور» می گفتند.»
به گفته امینی در تهران قدیم مفتخورهای قهاری وجود داشتند که از این غذاخوری به غذاخوری‌های دیگر در رفت و آمد بودند.
پژوهشگر غذاهای تهران: خوراک‌ها عامل کاریابی و ارتباط مردم بود | طهرونی‌ها چه می‌خوردند؟ | غذاهای اصیل پایتخت را بشناسید گفت‌وگو با کارشناس غذا و داور مسابقه‌های آشپزی: چطور یک خوراکی در پی تصاحب جایگاه اشکنه و آش تهرانی‌هابود؟ | وقتی آشپزی‌های کوچه بازاری رونق گرفت کد خبر 725528 برچسب‌ها سلامت تهران قدیم هویت شهری همشهری محله مجله تاریخ غذا فرهنگ غذایی بازار بزرگ تهرانمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: سلامت تهران قدیم هویت شهری همشهری محله فرهنگ غذایی بازار بزرگ تهران تهران قدیم برای خرید نیم پرس چند نفر ته ظرف
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۵۸۳۴۹۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بازنمایی اصفهان قدیم (عکس)
به گزارش صدای ایران از ایسنا،همزمان با مناسبت هفته فرهنگی اصفهان درویژه برنامه چهارباغ جان اصفهان در گذر فرهنگی چهارباغ با محوریت تاریخ شفاهی و بازاسازی کسبه قدیمی این خیابان معروف برگزار شد.
این خبر در حال تکمیل است..
هیجان ستاره بایرن: چی بهتر از بازی با رئال!